Voor ons doemt in toenemend duister over de slechts maanbelichte weg een medeweggebruiker op. De bestuurder eist de hele weg voor zichzelf op. Voortdurend neemt hij bezit van alle rijbanen. Zonder aanleiding slingert hij van links naar rechts. Ook zijn tempo is verrassend onberekenbaar. Het komt enkele malen tot een bijna-botsing. Wij houden afstand en peinzen over de oorzaak. Een mens in labiele toestand, levensmoe, acute ernstige gezondheidsproblemen? Een iPhone of andere Phone die afleidt? Of zweeft deze mens op een wolkje beschonkenheid? Plotseling gaat hij er met hoge snelheid vandoor.

Thuis blader ik nog vlug even de kranten door. In NRC Handelsblad trekt een foto van een kluwen feestende mensen mijn aandacht. Opgehokt in een enge ruimte, die benauwend oogt. Het artikel gaat over een door alcohol doordrenkte werkcultuur. Over het bedrijfsfeest, de vrijdagmiddag, netwerk- en kerstborrel. Beloning van een week hard werken. Of misschien wel om de treurnis van die week te laten verdampen, of te helpen doorstaan. Dat alcohol onprofessioneel en grensverleggend gedrag stimuleert, overmoedig maakt en seksuele losbandigheid aanwakkert, wisten we natuurlijk allang. Maar waarom er dan niet onmiddellijk mee stoppen?

Trouw doet diezelfde dag verslag van het boek ”Dinner with Darwin”. Wij stammen af van de apen, pepert de auteur ons nog maar eens stevig in. Plotseling valt mijn oog op een passage dat we ruim 8000 jaar geleden begonnen zijn met alcohol te nuttigen. Maar alcohol is lichaamsvreemd en dodelijk, aldus de schrijver. Echter, ergens in het lange evolutieproces ontwikkelden we het enzym dat raad weet met alcohol. Wat het evolutionaire nut daarvan is, wil me niet duidelijk worden. Wel denk ik onwillekeurig aan de vele dodelijke ongelukken veroorzaakt door alcohol. Ook dit jaar. Onze feestjes worden soms heel duur betaald.

Dit jaar ligt er minder sterke drank onder de kerstboom. Specialisten in verslavingen vragen dat we elkaar niet steeds een fles cadeau doen, omdat we te weinig beseffen hoe schadelijk alcohol kan zijn.

Mensen weten niet altijd waarmee ze iemand een plezier doen en kiezen dan snel voor een fles alcohol. Verslavingsexperten willen echter dat we daarvan afstappen en stilstaan bij de gevaren die alcohol met zich meebrengen. “Je geeft elkaar toch ook geen zakjes weed of andere drugs cadeau?”, zegt alcoholcoach Michaël Niclaus. “Mensen moeten wat meer nadenken over wat ze elkaar geven.”

Heel wat mensen volgen die goede raad al op en kiezen voor alternatieven. Drankenzaken merken dat het koopgedrag van de mensen is veranderd en ze minder sterke dranken en meer wijn kopen. Maar wijn is natuurlijk ook alcohol. “Wijn is slecht voor jongeren, daar is iedereen het over eens, maar niemand staat er bij stil dat dat ook zo is voor volwassen”, besluit Niclaus.

Alcohol drinken is diep in onze cultuur verweven. Acht op de tien Nederlanders drinkt nog tot op hoge leeftijd. Nu roken steeds meer wordt geweerd, blijft alcohol over als enige breed sociaal geaccepteerde drug. Maar als we David Nutt, een van de belangrijkste wetenschappers op het gebied van verslavende middelen, mogen geloven stappen we snel massaal over op zijn synthetische variant.

Nutt, professor aan het Imperial College in Londen, is al ruim tien jaar bezig met het ontwikkelen van ‘alcosynth’. Deze synthetische alcohol bootst enkel de gewenste effecten van alcohol na. De meeste mensen drinken immers niet om straalbezopen te worden maar om een beetje los te komen, aldus de professor.

Op dit moment test Nutt twee soorten alcosynth. Deze bewerkstelligen dat we na inname dezelfde positieve uitwerkingen ervaren als bij het drinken van alcohol. Dat zou voor een ontspannen, blij en zelfverzekerd gevoel zorgen. Binnen drie kwartier is het effect uitgewerkt. De negatieve aspecten van alcohol  – zoals een kater, agressieve gevoelens, desoriëntatie en, niet te vergeten, lichamelijke schade – blijven uit.

Zelfverzekerd

In een gesprek met de International Business Times toonde Nutt zich vorige week uiterst optimistisch over zijn product. “Binnen tien tot twintig jaar, zal er in de westerse samenleving alleen nog bij zeldzame gebeurtenissen alcohol worden gedronken,” zei hij. “Alcosynth zal het geprefereerde drankje worden, op dezelfde manier als dat in mijn ogen tabak en sigaretten vervangen worden door elektronische sigaretten.” Voor zelfverzekerdheid heeft Nutt in elk geval geen alco(ho)l(syntische) versnapering nodig.

Ook tijdens een interview met het Britse online gezondheidskanaal Healthista vertelde Nutt onlangs vol vertrouwen over de ontwikkeling van alcosynth. “We hopen dat we tegen 2020 of 2021 in staat zijn om in ieder geval de eerste veldproeven te starten.” Anders dan bij alcohol, waarvan al ontelbaar veel liters genuttigd waren voor de regelgeving ontstond, moet er nog veel gebeuren voor het op de markt gebracht kan worden.

Om investeerders te werven werd het bedrijf ‘Alcarelle’ opgericht. Via Alcarelle gaan Nutt en zijn collegae binnenkort op zoek naar ‘een gemeenschap van beleggers die een verschil willen maken’. Het geld is nodig om werk te verrichten wat de veiligheid van het product garandeert. Daarnaast moet natuurlijk gecoördineerd worden met allerlei instanties in verschillende landen zodat het aan alle richtlijnen voldoet.

Alcohol schadelijker dan illegale drugs

Het is niet zomaar dat Nutt zich bezighoudt met het ontwikkelen van een gezond alternatief voor alcohol. Hij probeert al geruime tijd aan te tonen dat de gevaren van alcohol onderschat worden. “Wereldwijd sterven er elk jaar drie miljoen mensen aan de gevolgen van alcoholgebruik.”

Nutt werd in 2009 ontslagen als adviseur van de Britse overheid toen hij uitsprak dat veel illegale drugs, waaronder LSD en xtc, minder gevaarlijk waren dan alcohol.

Het grote probleem is volgens de controversiële professor dat we alcohol niet zien als drug, maar als levensstijl. In opdracht van de Britse overheid werkte Nutt mee aan een onderzoek naar de wetgeving van verslavende middelen. Hierbij werden alle soorten bekeken. Alcoholgebruik zou volgens het rapport tot de meeste problemen leiden, maar dat hoofdstuk verdween.

Nutt meent dat de drankindustrie de overheid heeft omgekocht om de gevaren niet naar buiten te brengen. In een blogpost op de site van Alcarelle insinueert Nutt tevens dat de alcoholindustrie wetenschappelijk onderzoek financiert om positieve effecten van alcoholgebruik te belichten.

Drinkcultuur

Drinken is niet meer weg te denken uit onze cultuur, maar volgens Nutt is dit het juiste moment om een gezonder alternatief op de markt te brengen. Omdat een groot deel van de bevolking aangeeft bewuster bezig te zijn met een gezond leven, zouden mensen meer openstaan voor alcosynth. Alcarelle richt de producten in eerste instantie op jongvolwassenen, daar zij het meest met hun gezondheid bezig zijn. Natuurlijk draagt ook het feit dat het alternatief zich nu in een vergevorderd stadium bevindt bij aan het juiste moment.

Als Nutts voorspelling uitkomt zou dat volgens hem ‘een van de grootste ontwikkelingen op het gebied van de volksgezondheid in de geschiedenis van de wereld zijn’. Wie bang is dat katers over twintig jaar definitief tot de verleden tijd behoren hoeft niet te vrezen. Alcarelle wil een keuze bieden, maar ziet ook wel in dat alcohol zal blijven bestaan.

Vroeger vond ik het aandoenlijk als ik mijn opa aan zijn borreltje zag zitten. Het 8 uur-journaal, met Harmen Siezen, volgde hij iedere avond trouw met een oude jenever in zijn hand. De doorsnee-zondag: een lekker advocaatje als beloning voor het harde werken van de afgelopen week. En genieten dat hij deed.

Het wordt voor mij anders als ik een adolescent dit alcoholgebruik (en vaak meer) hoor vertellen. Mijn gedachten gaan dan meteen terug naar mijn coschappen op de eerste hulp. Naar de alcoholintoxicaties, bingedrinkende jongeren en (dramatische) verkeersongevallen waarbij alcoholgebruik in het spel was. Dit is niet meer aandoenlijk te noemen, maar in- en intriest. Niet alleen voor betrokkene zelf. Ook voor familie, vrienden en slachtoffers. Gelukkig lijkt het erop dat drankmisbruik onder jongeren langzaam begint af te nemen, maar het gebeurt nog steeds te veel.

Tot mijn verbazing, is niet alleen met een belerend vingertje naar de jongere generatie op z’n plaats. Ouderen kunnen er ook wat van. Onze staatssecretaris Blokhuis maakt zich zorgen over het stijgende aantal ongevallen met ouderen die alcohol hebben gedronken.1 Het is niet meer ‘aandoenlijk’ thuis op de bank van dat borreltje genieten. En ze laten het niet bij één of twee glazen, maar gebruiken net iets te veel. 55-plussers komen steeds vaker op de SEH terecht, nadat ze – onder invloed van alcohol – van hun fiets zijn gevallen of betrokken zijn geraakt bij een ruzie.

Jongeren met een alcoholintoxicatie op de eerste hulp krijgen na ontslag vaak een consult kindergeneeskunde (Jeugd en Alcohol) om ze bewust te maken van de gevaren van alcohol op korte en op lange termijn. Ouderen die op de eerste hulp komen met een alcoholintoxicatie slapen hun roes uit. Als ze betrokken zijn geweest bij een ongeval of ruzie, krijgen ze hoogstens met de politie te maken. Als de patiënt zelf niet aan de bel trekt, gebeurt er vervolgens niks. Logisch, want zonder hulpvraag kun je als zorgprofessional weinig bij een wilsbekwame volwassene. Maar hoeveel directe en indirecte slachtoffers moeten er nog vallen, voordat we actie ondernemen? drankmisbruik kost de samenleving miljoenen. Niet alles hoeft door een dokter te worden opgelost, maar wellicht kunnen we ons steentje bijdragen. Geef ook de volwassen SEH-bezoekende alcoholintoxicant standaard een (eenmalige) ‘alcoholafspraak’.

Bron: Arianne Beckers kapitein-arts bij de Koninklijke Luchtmacht sinds 2013.

Velen zijn ermee bekend: als je dronken bent, zie je minder scherp. Maar dat alcohol al bij kleine hoeveelheden het zichtvermogen kan beïnvloeden, weten veel mensen niet. Uit onderzoek van Specsavers blijkt dat Nederlanders de impact van één of enkele glazen alcohol op het zicht onderschatten. En niet zo’n beetje ook: 67 procent denkt dat alcohol géén effect heeft op hun zicht. Dit terwijl het zicht al achteruit kan gaan bij de toegestane alcohollimiet.* Niet geheel onbelangrijk om rekening mee te houden met de feestdagen voor de deur.

Het maximaal toegestane alcoholpromillage voor deelname aan het verkeer is 0,5. Dit percentage bereiken mannen na het drinken van ongeveer twee glazen alcohol binnen een uur, vrouwen bij iets minder.** Dit promillage kan, afhankelijk van bijvoorbeeld lichaamsbouw en wat men die dag gegeten heeft, al voor impact op het zicht zorgen. “Alcohol werkt op je oogspieren, waardoor je gaat loensen en je zicht slechter wordt. De pupillen reageren langzamer en het contrast tussen licht en donker is minder goed waar te nemen. Dit kan voornamelijk gevaarlijk zijn wanneer je ’s avonds de weg op gaat en je ogen minder snel reageren op de koplampen van tegemoetkomende auto’s. Overmatige alcoholinname vermindert het vermogen om afstanden in te schatten, kleuren waar te nemen en versmalt het blikveld. Hierdoor ziet men niet meer wat er links en rechts gebeurt en ziet men remlichten, richtingaanwijzers en reflectoren minder snel”, aldus Mike Boemaars, optiekpartner bij Specsavers

Bijna 70 procent (67%) van de Nederlanders is onwetend: zij denken dat alcohol geen effect heeft op hun zicht. Bovendien valt op dat hoe ouder de persoon is, hoe lager het effect van alcohol op het zicht wordt ingeschat. Zo denkt 33 procent van de 18 tot 35-jarigen dat alcohol hun zicht beïnvloedt ten opzichte van slechts 10 procent van de 60-plussers. Bovendien wordt de hoeveelheid vanaf wanneer alcohol effect heeft op het zicht onderschat. 87 procent van de Nederlanders dat twee glazen alcohol nog geen impact op hun zicht heeft. Bovendien denkt 76 procent dit ook nog bij drie glazen. Bij méér dan drie glazen blijft dit aantal nog steeds steken op 54 procent.

*Bron: Western University, Ontario
**Bron: Trimbos Instituut

Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door Specsavers Nederland in november 2017. In het onderzoek is een groep van 12.222 Nederlanders geënquêteerd over verschillende oog- en zicht gerelateerde onderwerpen.

Staatssecretaris Blokhuis maakt zich zorgen over het stijgende aantal ongevallen met ouderen die alcohol hebben gedronken. Dat schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Ook het aantal incidenten met alcohol in de leeftijdsgroep van 18 tot 24 jaar is gestegen.

In 2016 kwamen zo’n 5000 55-plussers op de eerste hulp terecht na een ongeval waarbij alcohol een rol speelde, bijvoorbeeld doordat ze van hun fiets vielen of bij een ruzie betrokken raakten. Drie jaar geleden ging het nog om zo’n 3000 mensen van 55 jaar en ouder, blijkt uit een rapport van VeiligheidNL.

‘Opgeheven vingertje’

Ook het aantal alcoholvergiftigingen onder ouderen neemt de laatste jaren toe. Vorig jaar belandden drie keer zoveel 55-plussers op de eerste hulp na drankmisbruik als in 2007.

De staatssecretaris wil met ouderenbonden in gesprek over het problematisch drankgebruik in deze leeftijdsgroep. “We zullen samen iets moeten doen om deze trend te keren”, schrijft hij. “We moeten alleen niet denken dat we iets bereiken met een opgeheven vingertje. Deze mensen zijn oud en wijs genoeg om zelf te weten wat goed is.”

In ziekenhuis na drankgebruik

In totaal belandden vorig jaar naar schatting ruim 16.000 mensen in het ziekenhuis na drankgebruik, onder meer door ongelukken en geweld. Volgens VeiligheidNL ligt het werkelijke aantal hoger, omdat de spoedeisende hulp niet altijd noteert of er alcohol in het spel is. Dat gebeurt alleen als de patiënt dit zelf meldt of de arts het belangrijk acht.

Nog steeds worden vooral jongeren opgenomen met alcoholvergiftiging, al lijkt het drankmisbruik onder tieners licht af te nemen. “We zien dat jongeren later starten met drinken en vervolgens minder drinken”, zegt Blokhuis.

Drankmisbruik kost de samenleving miljoenen, blijkt uit het rapport. De ongelukken na alcoholgebruik leiden naar schatting tot zo’n 52 miljoen euro aan medische kosten en 82 miljoen euro aan verzuimkosten. Omdat niet alles geregistreerd wordt, ligt het werkelijke bedrag waarschijnlijk veel hoger, stelt VeiligheidNL.