Heftig zo’n titel. En toch is het iets waar veel pauzeerders of stoppers bang voor zijn. Want alcohol kan datgene zijn wat twee mensen of een groep met elkaar bindt. Als iemand besluit ‘niet meer mee te doen’, kan dit sociale gevolgen hebben. Tenminste dat denk je. Wij komen met een tegengeluid.
Alcohol drink je vaak tijdens sociale gelegenheden. Om iets te vieren, om je moed in te drinken of om te schitteren in sociale situaties. Als je stopt met het drinken van alcohol, voel je je misschien wel minder sprankelend of zelfverzekerd. Wat als je vrienden je nu ineens een stuk minder leuk vinden?
Draai het eens om
Stel dat een van jouw vrienden aangeeft (een tijd) niet meer te willen drinken. Zou jij hem of haar dan de rug toekeren? Nee toch? Dat doen ze dus ook niet bij jou. En als het toch gebeurt, dat een vriendschap stukloopt op een gezond voornemen, dan moet je je afvragen of het hier om een vriend of een drinkmaatje gaat?
Confronterend voor de ander
De aankondiging van “ik ben gestopt met alcohol” kan meestal rekenen op veel bijval. Maar wat als de reacties minder begripvol zijn? Deze komen meestal van mensen, die het ongemakkelijk vinden om te horen dat jij wél de uitdaging aan durft te gaan. Het duwt hen met de neus op de eigen ongezonde feiten. Zo’n ‘Ah, doe niet zo saai’-reactie zegt dus meer over hun eigen drinkgedrag dan over jouw.
Zeg eens eerlijk…Is alcohol echt zo’n vriendelijk bindmiddel? Als je over het randje gaat, dan kun je te veel delen, sneller beledigd raken, je somber voelen nadien, niet meer weten wat je doet, en andere sociale activiteiten missen omdat je kater te erg is…ook dat is wat alcohol kan doen.
Zoek andere manieren van socializen
Bij ‘even bijpraten’ hoort vaak een glas alcohol. Maar dat hoeft natuurlijk niet. Er zijn tal van andere activiteiten te bedenken waar geen bier of wijn bij komt kijken. Maak een wandeling, kook samen, doe mee aan een quiz of wat jullie dan ook leuk vinden om te doen.
Voordelen nuchter socializen*Zonder alcohol voer je sneller echte gesprekken.*Je vriendschappen zullen zich verdiepen.*Je hoeft de volgende dag nooit te denken: ‘Heb ik dat echt gezegd?’*Geen kater!
P.S: Het is ook geen schande om je angst te delen met je vrienden. Daar zijn jullie toch vrienden voor? Spreek je angst uit. Grote kans dat je direct gerustgesteld wordt.
De drankenindustrie geeft volop geld uit aan reclame. Vooral de uitgaven van biermerken zijn de afgelopen jaren rap gestegen. Alleen in Nederland gaat het al om tientallen miljoenen, wereldwijd gaat het om miljarden.
Als je kijkt naar de bedragen die grote drankenfabrikanten jaarlijks in Nederland uitgeven aan reclame, staan de biermerken pal bovenaan. Neem de promotie van het merk Birra Moretti (van Heineken). Daar ging vorig jaar naar schatting zo’n 9,5 miljoen euro naar reclamebestedingen. Voor het merk Heineken trok de brouwer ook ongeveer 9,5 miljoen euro uit.
Biermerken geven het meest uit aan reclame. In de top tien staan op nummer drie, vier en vijf Grolsch, Affligem en Kordaat. De sterkedrank komt daarna. Aan het merk Bailey’s gaven de makers zo’n slordige 3,6 miljoen euro uit.
De makers van alcoholhoudende dranken gaven afgelopen jaar alleen al zo’n 98,3 miljoen euro uit aan reclame in tijdschriften, op tv en in de bioscoop. Dat is zo’n 15 procent meer dan het jaar ervoor, aldus Sandy Hogendoorn van mediabureau Mediaplus. “De stijging ten opzichte van 2020 is zelfs 36 procent.”
‘Het gaat om miljarden’
Het gaat om schattingen en niet om absolute getallen, benadrukt Hogendoorn. “We maken gebruik van de standaardtarieven. Je kunt je voorstellen dat een groot bedrijf als Heineken makkelijker korting kan krijgen dan een kleiner bedrijf.” Wereldwijd gaat het om kapitalen, zegt Hogendoorn. “Het gaat om miljarden euro’s.”
Het totale bedrag in Nederland is veel meer dan 98 miljoen euro, omdat de online bestedingen niet zijn meegenomen in deze schattingen. Deze cijfers zijn niet beschikbaar.
We lopen achter qua regelgeving
Hoewel zelfs een beetje alcohol al kanker kan veroorzaken, is een inperking van reclame niet aan de orde. “Nederland loopt daarmee achter”, zegt directeur Wim van Dalen van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP. “De toenmalige minister van Volksgezondheid Ab Klink heeft bereikt dat er tussen 7.00 en 21.00 uur geen reclame voor alcohol gemaakt mag worden op radio en tv. Dat is eigenlijk te vroeg, 22.00 uur zou beter zijn.”
Als enige land in Europa zijn hier de wettelijke richtlijnen voor reclame op tv zodanig omgebogen dat de fabrikanten aan zelfregulering mogen doen, zegt Van Dalen. “Heel raar”, vindt hij dat. Vooral omdat alcohol kankerverwekkend is.
Op sociale media kunnen kinderen nog steeds tegen alcohol aanlopen, vertelt Van Dalen. “En veel mensen denken niet zo snel aan de supermarkt. Daar staan de aanbiedingen van bier vaak al bij de ingang. Hou die in het biervak, zou ik zeggen. Of nog beter: verkoop alcohol alleen in slijterijen.”
Lastiger voor brouwers om bierdrinkers te bereiken
Op de lange termijn zullen de regels strenger worden, vermoedt Van Dalen. “De wereldgezondheidsorganisatie WHO is voor een totaalverbod op reclame.”
“Drankenproducenten kunnen anticiperen op een verbod op alcoholreclame en proberen hun marktaandeel te vergroten”, zegt reclame-expert Joris van Amerom. De mogelijkheden om bierdrinkers te bereiken zijn ingeperkt. Zo kunnen producenten niet meer stunten bij de supermarkt. “Het aantal mogelijkheden om op te vallen is kleiner geworden.”
Een belangrijke manier voor een bedrijf om zich te onderscheiden is de naam in de gedachten van de consument te houden. Reclame werkt, zo laat de promotie van het merk Birra Moretti zien. In een jaar tijd groeide het van oorsprong Italiaanse biermerk met veel reclamegeld uit tot de succesvolste introductie van 2021.
Biermerken doen veel om bij de bierkoper op de radar te blijven, zegt Van Amerom. “Een grote groep consumenten is niet zo trouw aan een bepaald merk. Als een ander bekend merk net wat goedkoper is, koopt men dat.”
De zanger van de Haagse popgroep Goldband snoof een paar weken geleden een lijntje cocaïne op het podium, wat voor ophef zorgde. Hoe schadelijk is coke, onder andere in vergelijking met alcohol? We vragen het Tom Bart, senior preventiedeskundige bij verslavingsexpertisecentrum Jellinek.
Wat doet cocaïne?
“Het is een stimulerend middel. Je krijgt er een hogere hartslag, hogere bloeddruk en meer energie van. Dit levert risico’s op: je bloedvaten vernauwen, waardoor je hart harder moet pompen. Daardoor gaan de hartslag en bloeddruk omhoog. Wanneer je een gevoelig hart en bloedvaten hebt, kun je in de problemen komen.”
Welke problemen?
“Onder andere hartfalen. Er kunnen verstoppingen optreden door de vernauwingen, wat voor hersenbloedingen en een hartinfarct kan zorgen. Ook kunnen er spasmes optreden in de kransslagader, de ader die om je hart heen zit.”
Maar wanneer kan dit optreden? Ook al bij één lijntje?
“De kans op acute incidenten is bij matig gebruik niet heel groot. Als je een keer in de paar maanden op een feestje iets snuift en je houdt je aan de juiste dosering, kan het zonder problemen verlopen. Maar er is altijd een kans dat er iets gebeurt. Dat is een verschil met alcohol: één glas bier of wijn geeft vrijwel geen acuut gevaar. Cocaïne is nooit helemaal veilig.”
Hoe verslavend is cocaïne?
“Dat verschilt per persoon en heeft te maken met verslavingsgevoeligheid. Deze gevoeligheid is deels genetisch bepaald, deels door je omgeving, opvoeding en wat je meemaakt en deels door eventuele psychiatrische aandoeningen.”
Er zijn genoeg mensen die cocaïne recreatief kunnen gebruiken zonder verslaafd te raken. Maar het risico wordt groter naarmate het gebruik steeds normaler wordt.
Tom Bart, senior preventiedeskundige bij Jellinek
“We kijken vaak naar het gedrag van een persoon. Heeft-ie nog controle over het gebruik? Is het een gewoonte geworden? Alarmbellen moeten afgaan wanneer je merkt dat je een feestje niet meer leuk vindt zonder cocaïne, er veel geld naartoe gaat of dat het invloed heeft op je werk en relaties.”
“Er zijn genoeg mensen die cocaïne recreatief kunnen gebruiken zonder verslaafd te raken. Maar het risico wordt groter naarmate het gebruik steeds normaler wordt. De zanger van Goldband kan misschien het gebruik onder controle hebben, maar dat wil nog niet zeggen dat iedereen dat kan. Normalisering is daarom niet goed.”
In onderzoek naar de schadelijkheid van drugs scoort alcohol hoger dan cocaïne. Hoe zit dat?
“Klopt, alcohol is ook een drug en staat zelfs wat hoger. Het is op een andere manier schadelijker dan cocaïne. Dit weet lang niet iedereen, maar 3.500 mensen sterven per jaar aan alcoholgerelateerde kanker. Dat kan om vele verschillende vormen van kanker gaan, b.v. borstkanker,leverkanker of slokdarmkanker.”
Ongeveer de helft van de mensen in de verslavingszorg zitten er door alcohol.
Tom Bart, senior preventiedeskundige bij Jellinek
“Dat komt door alcohol en door het stofje acetaldehyde, dat voor aantasting zorgt. In totaal sterven er naar schatting achtduizend mensen per jaar aan alcoholgebruik. Bij cocaïne ligt dat tussen de honderd en tweehonderd mensen per jaar. Daar zijn wel die acute risico’s hoger, aan de hart- en vaatziektekant.”
“Verder veroorzaakt alcohol meer agressie en er zijn meer mensen verslaafd aan. Ongeveer de helft van de mensen in de verslavingszorg zitten er door alcohol. Daarna door cannabis, opiaten en cocaïne. Cocaïne zit dus wel in de top vijf.”
Welke drug is het gevaarlijkst? (Bron: RIVM)
Crack
Heroïne
Alcohol
Tabak
Cocaïne
Methamfetamine
Amfetamine
GHB
Benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen)
Cannabis
Ketamine
MDMA (xtc)
Qat
Lsd
Paddo’s
Wat vinden jullie, alcohol in acht nemend, van de recente ophef rondom cocaïne?
“Het snuiven van cocaïne raden we zeker af. Maar ik vind het een goed punt om alcohol erbij te halen. Bij deze rel stonden mensen op hun achterste poten, maar er staan glazen bier en wijn bij talkshows op tafel en er zijn enorm veel bierreclames rondom evenementen.”
“De weerstand tegen de normalisatie van alcohol zou groter moeten zijn. Want er is enorme gezondheidswinst op dat vlak te behalen. Het zou niet zo normaal moeten zijn om een harddrug in de supermarkt te kunnen halen, vaak zo goedkoop.”
“De combinatie van alcohol en cocaïne is trouwens risicovol. En dat wordt vaak gecombineerd. Er ontstaat dan een derde stofje, coca-ethyleen, dat meer risico kan geven voor hart en vaatstelsel en giftiger is voor de lever. Het is daarnaast gevaarlijk om een pavloveffect te creëren: bier drinken en dan automatisch ook zin krijgen in cocaïne. Daaruit kan verslaving ontstaan.”
Tijdens de maand februari zweert ongeveer een op de vijf volwassen Vlamingen het glas af in het teken van Tournée Minérale. We zijn ons duidelijk meer bewust van de schadelijke gevolgen van alcohol.
Maar Tournée Minérale kan ook iets zeggen over uw relatie met alcohol. Dat zegt ook arts en auteur Sigrid Sijthoff, die het boek Proost! schreef voor mensen die eigenlijk te veel alcohol drinken. “Alcoholconsumptie is problematisch als het een belangrijke rol vervult in je leven”, zegt Sijthoff. “Stel dat je niet om kunt gaan met stress zonder een biertje te drinken. Of je kan niet ontspannen zonder een glas achterover te slaan.”
“Alcoholist of niet? Eigenlijk hangt dat niet louter af van het aantal glazen dat iemand drinkt, maar wel van de eerdergenoemde factoren”, zegt de arts. “Als je jezelf elke dag voorhoudt om ermee te stoppen, maar je gooit diezelfde avond je winkelkar vol met blikken bier, dan heb je een probleem. Alcohol drinken is leuk en onschuldig, zolang je duidelijk weet wanneer je moet stoppen.”
Het goede nieuws: leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs kijken beduidend minder in het glas dan aan het begin van de eeuw. Een bevraging van het VAD (Vlaams expertisecentrum alcohol en andere drugs) bij tienduizenden leerlingen leert ons dat in 2019 57 procent van de leerlingen al eens alcohol dronk, tegenover 87 procent in 2000.
Het slechte nieuws: elk jaar drinken 741.000 mensen zich doodziek. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek legt een duidelijk verband tussen alcoholgebruik en verschillende soorten kanker, maar toch weten de meeste mensen van niets. Zelfs wie het bij één of twee glaasjes per dag houdt, verhoogt zijn kansen om op een dag in het dokterskabinet een verpletterende diagnose te krijgen.
We gingen praten met patiënten die de link tussen het woekerweefsel in hun lichaam en hun liederlijke leven durven te leggen. “Ik was drie weken gestopt toen ik hoorde dat ik borstkanker had, in oktober 2015. ‘Komt dat door mijn liederlijke leven?’ vroeg ik aan de oncoloog.”
Als presentatrice Evi Hanssen op een feestje staat, voelt ze zich nog altijd een beetje misplaatst. Een buitenstaander. Een saaie tut. Omdat ze al drie jaar niet meer drinkt. Geen druppel. Ze schreef er ook een boek over, Sinds ik niet meer drink.
Hanssen moet toegeven: de eerste dagen, weken – nee – maanden waren lastig. Die afkeurende blikken. Moeilijk om dat glas champagne af te slaan en dan een fruitsap (“uit pak!”) te krijgen. “Want, eerlijk: credits voor de bubbels; een saai feest wordt na twee drankjes toch een stuk leuker. Dan heb je ineens wél een goed gesprek met die duffe collega, of sta je plots op de dansvloer met je baas. Je lacht om de suffe grapjes van je moeder en verdraagt die vervelende oom beter. Het is een verbindende drug. Als je niet drinkt, komt alles heel droog binnen.”
Maar het wende, uiteindelijk. “Nu vind ik het niet meer zo’n strafkamp. Als iemand vraagt waarom ik niet drink, antwoord ik: wat maakt het jou uit? En dat is einde discussie. Ik heb alcoholvrije bubbels gevonden die lekker zijn en ik merk dat een leven als geheelonthouder aangenaam is. Ik voel me beter, fitter. Ik heb geen katers meer.”
Tussen 1997 en 2018 daalde het aantal Vlamingen dat het afgelopen jaar alcohol dronk van 86 naar 78 procent. Maar gemakkelijk was het ook niet, zelfs voor een ‘gelegenheidsdrinker’: “Vooral tijdens de eerste maanden had ik het er moeilijk mee. Ik voelde me ontwricht en het leven leek plots een stuk saaier te worden. Daarnaast merkte ik dat ik door niet meer te drinken een deel van mijn identiteit kwijtspeelde.”
‘Zonder alcohol is het leven draaglijker. Ik pak mijn problemen sneller aan omdat ik ze niet langer kan vergeten door te drinken’: Evi Hanssen stopte volledig met drinken
Evi Hanssen en anderen getuigen over hun alcoholvrij leven, en schreven boeken over waarom ze die keuze maakten. “Door dat zo losjes te verkondigen laten ze het wel heel makkelijk klinken”, zegt Tamara Hanegraaf, de weduwe van schrijver Pieter Aspe. “Dat kan hard aankomen bij mensen met een echte verslaving, bij wie het niet lukt om te stoppen.”
Alcohol is immers vaak geen alleenstaand probleem, gaat Hanegraaf verder. Veel mensen met een verslaving vervallen in armoede omdat ze ziek worden of hun werk verliezen. Of de verslaving escaleert in geweld of misbruik. “Mijn stokpaardje is dat we de opvang van alcoholici veel breder zouden moeten organiseren.”
Hanegraaf heeft alvast een concreet voorstel: “Waarom komt er geen telefoonnummer voor familieleden van alcoholici? Een lijn waar mensen anoniem hun hart kunnen luchten, of waar bijvoorbeeld leerkrachten terechtkunnen voor advies?”
U heeft iets te vieren met vrienden, het is al maandenlang geleden dat jullie nog eens samen op stap konden, de drankjes vliegen over de toog, u wordt wakker en herinnert zich nauwelijks nog iets van de nacht voordien. Een onschuldige black-out, of kunt u uw geheugen ook écht wegdrinken, met een verhoogd risico op dementie tot gevolg?
Bart Schepers (klinisch psycholoog): “In principe veroorzaakt alcohol altíjd hersenschade. Dus ja, je hersencellen gaan kapot door alcohol, en die verloren zenuwcellen krijg je inderdaad nooit meer terug.”
Klaas Arts (gedragsneuroloog): “Rond onze zenuwvezels zit een isolatielaag, de zogenaamde witte stof. Alcohol tast ook die witte stof aan, wat kan leiden tot een inkrimping van de hersenen. Vooral de frontale zones worden extra gevoelig voor alcohol. De schade in dat gebied kan leiden tot cognitieve afwijkingen zoals geheugenproblemen. Plannen en organiseren wordt ook problematisch voor veel drinkers. We zien bovendien gedragsveranderingen en een beperkt vermogen om ruimtelijke informatie te analyseren en te reproduceren, bijvoorbeeld met een tekening.”
Veel Nederlanders weten niet dat alcohol een belangrijke oorzaak van kanker is, concludeert het Trimbos-instituut in nieuw onderzoek. Slechts 37 procent van de 6000 mensen die het instituut liet ondervragen over hun kennis van alcoholschade legt die relatie. Nog geen derde van de ondervraagden weet dat het drinken van een glas alcohol per dag de kans op borstkanker vergroot.
Redactie Gezond 03-02-23, 01:02 Laatste update: 01:19
Volgens het kennisinstituut valt er nog veel winst te behalen in vergroting van de kennis op dit gebied. ,,Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het verplicht vermelden van gezondheidswaarschuwingen over alcohol en kanker (‘Alcohol vergroot het risico op darmkanker’) op etiketten van alcoholhoudende dranken, aangezien dit het bewustzijn en de intentie om minder alcohol te drinken kan vergroten, ook bij overmatige en zware drinkers”, aldus Trimbos.
Uit het onderzoek komt verder naar voren dat 52 procent van de ondervraagden weet dat alcoholgebruik de kans op een miskraam, huilbaby en leer- en gedragsproblemen bij het kind kan verhogen. ,,Meer voorlichting over de risico’s van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap is nodig, met name bij volwassenen met een kinderwens of die in verwachting zijn.” Volgens het instituut kunnen zorgprofessionals een belangrijke rol spelen ,,in het signaleren en bespreekbaar maken van alcoholgebruik rondom de zwangerschap, waarbij zij de nulnorm van de Gezondheidsraad als hulpmiddel kunnen gebruiken”.
