Gezond eten: wie wil dat niet? Maar ja, dat wijntje of likeurtje moet wel kunnen. Toch? Nou ja, veelvuldig alcohol drinken kan leiden tot vitaminegebrek, tot ondervoeding zelfs. ‘Drank maakt echt niemand gezonder’, zegt Bernard van ’t Klooster van Novadic-Kentron.
Gezond eten: wie wil dat niet? Maar ja, dat wijntje of likeurtje moet wel kunnen. Toch? Nou ja, veelvuldig alcohol drinken kan leiden tot vitaminegebrek, tot ondervoeding zelfs. ‘Drank maakt echt niemand gezonder’, zegt Bernard van ’t Klooster van Novadic-Kentron.Arno Heesakkers 11-04-21, 10:30 Bron: BD
- Gezondheid dit, gezondheid dat, gepingpong over heilzame voeding; moeten we wel of niet biologisch eten, vlees of vegetarisch, is zwarte rijst voedzamer of is witte rijst ook goed? Of toch maar liever quinoa? Steeds meer mensen zijn er mee bezig, met gezond eten, gezond leven. Wat nog te vaak buiten beschouwing blijft is de alcohol. Die slokjes witte wijn tijdens het koken, een glas rode bij het diner en vooruit, ook nog maar dat likeurtje bij de koffie. Gewoon omdat het lekker is, omdat we vinden dat het er bij hoort.
,,Maar alcohol maakt niemand gezonder”, zegt Bernard van ’t Klooster. Hij is in Oost-Brabant preventiewerker bij Novadic-Kentron, organisatie voor verslavingszorg. Zeker, we weten allemaal dat onverantwoord alcoholgebruik kan leiden tot verslaving, dat drank dan meer kapotmaakt dan je lief is. We weten ook best dat alcohol een rol kan spelen bij het ontstaan van kanker en hart- en vaatproblemen. Maar we staan er minder bij stil dat alcohol eveneens effect heeft op ons eetgedrag.
‘Bij een wijntje eet je doorgaans geen bruine boterham, wel iets wat niet in de schijf van vijf staat’
Diëtist geriatrie en ouderen Ludwien de Brabander van zorgorganisatie Laverhof (onder meer Schijndel en Uden) zei onlangs in deze serie al dat ze schrok van ‘het aantal ouderen dat ’s avonds een borreltje of meer drinkt en soms rond het middaguur al aan de witte wijn zit’. De Brabander probeert ouderen gezonder te laten eten, want zo’n 20 procent van de zeventigplussers is ondervoed. Bij kwetsbare ouderen die afhankelijk zijn van thuiszorg is dat zelfs 30 tot 40 procent.
En dat komt, zei De Brabander, omdat ouderen te weinig eten, te eenzijdig, niet de juiste voeding. ,,Nou, en dan helpt drank al helemaal niet. Bij zo’n wijntje eet je doorgaans geen bruine boterham, wel een toastje met wat lekkers erop. Meestal dingen die niet in de schijf van vijf staan. Als deze keuzes structureel zijn, ligt ondervoeding op de loer.”
‘Zestigplussers hebben simpelweg meer tijd voor een drankje en komen in meer situaties waar alcohol bij lijkt te horen’
Bij Novadic-Kentron snappen ze de zorgen van de diëtist. Daar zagen ze de afgelopen tien jaar een stijging van hulpvragen van ouderen rondom alcohol. Van ’t Klooster: ,,Wij krijgen meer zestigplussers te behandelen. Zij zijn minder gaan werken of helemaal gestopt en moeten een nieuwe invulling vinden voor al die vrije tijd. Ze kunnen alle kanten op, wandelen of fietsen wanneer ze maar willen. En altijd is daar dan wel ergens een terrasje of cafeetje waar een lekker glaasje lonkt. Ze hebben simpelweg meer tijd voor een drankje en komen in meer situaties waar alcohol bij lijkt te horen.”
Er moet meer aandacht gegeven worden aan de risico’s, vindt de preventiewerker. ,,Vijf jaar geleden al gingen wij met dat doel in de regio Den Bosch praten met onder meer diëtisten en fysiotherapeuten. Zij zien veel mensen, komen ook achter de voordeur. En kunnen helpen om problemen rondom drinken vroegtijdig te onderkennen en signaleren. Dit preventieproject draaide om drie vragen: ‘Drinkt u wel eens, zou u daar wat meer over willen vertellen en krijgt u wel eens opmerkingen van uw omgeving of heeft u zelf wel eens gedacht: moet ik dit glaasje nou wel nemen?’ Soms reageren mensen gefrustreerd: ‘Doe niet zo moeilijk, ik ben met mijn borreltje tachtig geworden hoor’. Je boekt echt niet altijd meteen resultaat, maar het kan wel een eerste aanzet zijn tot nadenken over de vraag hoeveel en wanneer je drinkt.”
Alcohol bevat nogal wat calorieën, je kunt er sterk van aankomen, maar het heeft weinig of geen voedingswaarde
Ook huisartsen of hun praktijkondersteuners zouden hier wat alerter op kunnen zijn, vindt Van ’t Klooster. ,,Vaak vragen ze hun patiënten wel naar hun drinkgedrag, maar meestal is dat eenmalig terwijl de kracht zit in de herhaling. In elke fase van een mensenleven ontstaan weer nieuwe gewoontes.”
Terug naar het verband met gezond eten. ,,Om te beginnen kan veelvuldig drinken dus leiden tot ondervoeding. Dat zien wij ook bij mensen met een alcoholprobleem.” Alcohol bevat nogal wat calorieën, je kunt er sterk van aankomen, maar het heeft weinig of geen voedingswaarde, zegt ook de site alcoholhulp.be. ‘Zware drinkers hebben vaak ernstige vitaminetekorten. Overmatig alcoholgebruik gedurende langere tijd leidt ertoe dat het lichaam minder vitamines opneemt. Terwijl het anderzijds bij het verwerken van alcohol juist meer vitamines verbruikt.’
‘Ook bij Novadic-Kentron zien wij regelmatig mensen met een ernstig vitaminegebrek’
Ook het Trimbos-instituut wijst daar op via alcoholinfo.nl. ‘Het gaat vooral om een tekort aan vitamine B1, en in mindere mate om foliumzuur en de vitamines B6, A, D, E en C. De belangrijkste oorzaken: zware drinkers besteden meestal minder aandacht aan hun voeding. En hun lichaam kan door de drank minder voedingsstoffen opnemen.’
Van ’t Klooster: ,,Drinkers eten minder en vaak vooral ongezonde vette of zoete dingen. Ook bij Novadic-Kentron zien wij regelmatig mensen met een ernstig vitaminegebrek. Voor ouderen geldt dan nog dat het lichaam meer moeite krijgt om alcohol af te breken. Zij gebruiken vaker medicijnen en die blijven door de alcohol ook langer in het lichaam. En ze hebben minder lichaamsvocht, waardoor de alcohol minder verdunt, ze sneller op een hoger promillage zitten en langer onder invloed blijven. Dit alles bevordert gezond eetgedrag niet.”
De boodschap die we van jongs af aan krijgen is deze: ‘Alle normale mensen drinken op een normale manier alcohol’. Dus, wie niet drinkt is eigenlijk niet normaal, doet flauw, zeurt, is niet gezellig.Bernard van ’t Klooster, preventiewerker Novadic-Kentron
Dus, wie gezond wil leven én eten moet alcohol laten staan? ,,Dat is maatschappelijk niet even voor elkaar te boksen”, zegt Van ’t Klooster. ,,Alcohol is heel erg verweven met onze leefstijl. De boodschap die we van jongs af aan krijgen is deze: Alle normale mensen drinken op een normale manier alcohol. Dus, wie niet drinkt is eigenlijk niet normaal, doet flauw, zeurt, is niet gezellig, valt min of meer buiten de boot. Wie bijvoorbeeld gaat golfen kan na afloop amper om dat glas wijn heen. Het staat ongevraagd al voor je. Want ja: hoezó niet? Iedereen doet dat toch? Alleen wie zwanger is, bepaalde medicijnen slikt of nog moet autorijden heeft blijkbaar een geldig excuus om niet aan die ‘gezelligheid’ mee te doen.”
Laatst zat Van ’t Klooster te kijken naar het tv-programma ‘Ik vertrek’, waarin een stel op Sardinië een Bed and Wine wilde beginnen. ,,In elk shot zaten ze met een wijntje in hun hand. Ik dacht: wat gebeurt hier nou eigenlijk?”
‘Wijn bevat antioxidanten wordt er dan gezegd. Ja, die zitten ook in een appel’
De discussie over alcohol is een lastige. ,,Wie zich er tegen uitspreekt wil ‘zeker roomser zijn dan de paus’ en ‘moet niet denken dat iedereen meteen verslaafd is’. En dat laatste klopt, maar wie meer dan een glas per dag drinkt, wordt daar niet beter van. Wijn bevat antioxidanten wordt er dan gezegd. Ja, die zitten ook in een appel. Het punt is dat onze hersenen alcohol lekker vinden, maar ons lichaam ervaart het als een giftige stof en werkt het er zo snel mogelijk uit. Dat krijgt voorrang boven het verteren van voedsel of het opnemen van medicijnen.”
Alcohol drinken is uiteraard niet slechts gewoonte onder ouderen. Het kan al jong beginnen. We geven lang niet altijd het goede voorbeeld. Voetballertjes van een jaar of negen, tien, zien hun ouders na de wedstrijd in de kantine met elkaar aan de bar de derde helft spelen. Zij likken dan zelf nog tevreden aan een ijsje. Van ’t Klooster: ,,Maar dat verandert snel als ze ouder worden, zo’n 80 procent van de volwassen Nederlanders drinkt in meer of mindere mate.”
Het zou verstandig zijn als we met zijn allen het drinken door jonge mensen zo lang mogelijk proberen uit te stellen. Als ze er dan tóch mee beginnen dan zo laat mogelijk.Bernard van ’t Klooster, preventiewerker Novadic-Kentron
Maar sport en alcohol, is dat nou echt zo’n logische combinatie? ,,Dat moet je je zeker afvragen. Gelukkig stoppen steeds meer sportverenigingen met het schenken van alcohol, of ze doen het in elk geval niet meer op de geijkte kindertijden. Sportbond NOC*NSF adviseert dit ook. Sommige gemeenten nemen bepalingen voor het matigen van alcohol op in tapvergunningen voor sport- of culturele activiteiten. Maar ja, dat moet dan nog wel gehandhaafd worden en dat zal beter lukken als verenigingen er zelf ook achter staan.”
Dat alcohol gemakkelijk te krijgen is helpt niet. ,,Winkeliers zouden het niet voor het grijpen moeten leggen en het zou verstandig zijn als we met zijn allen het drinken door jonge mensen zo lang mogelijk proberen uit te stellen. Als ze er dan tóch mee beginnen dan zo laat mogelijk.”
Wat een béétje helpt is corona. ,,Er mag na acht uur ’s avonds geen alcohol meer verkocht worden, we mogen na negenen de straat niet meer op en de kroegen zijn sowieso dicht. Die ingreep in ons sociale leven scheelt zeker een aantal borrels, bij gezelligheidsdrinkers dan toch.”
Bron: Brabants Dagblad